Beneficjent rzeczywisty w kontekście przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu

Beneficjent rzeczywisty to jedno z kluczowych pojęć użytych w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu z dnia 1 marca 2018 i zmodyfikowanych w nowelizacji ustawy AML z dnia 30 marca 2021 oraz w ustawie o fundacji rodzinnej z dnia 26 stycznia 2023 roku.

Zgodnie z ustawą o AML (tj. Anti Money Laundering, czyli przeciwdziałanie praniu pieniędzy), definicja beneficjenta rzeczywistego jest ściśle związana z definicją klienta. Zacznijmy więc od zrozumienia, kim w rozumieniu ustawowym jest klient.

Klient to osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, dla której instytucja obowiązana świadczy usługi lub dla której wykonuje czynności wchodzące w zakres prowadzonej przez nią działalności zawodowej, w tym z którą instytucja obowiązana nawiązuje stosunki gospodarcze lub na zlecenie, której przeprowadza transakcję okazjonalną. W przypadku umowy ubezpieczenia przez klienta instytucji obowiązanej rozumie się ubezpieczającego.

To właśnie z tak zdefiniowanym klientem instytucja obowiązana współpracuje – albo nawiązuje stałe stosunki gospodarcze, albo przeprowadza na jego zlecenie pojedyncze transakcje okazjonalne. Ważnym aspektem definicji klienta jest stwierdzenie ustawodawcy, że w wypadku umowy ubezpieczenia klientem jest osoba ubezpieczająca, a nie ubezpieczana.

Kim jest beneficjent rzeczywisty?

Pojęcie „beneficjenta rzeczywistego” jest tłumaczeniem angielskiego określenia „ultimate beneficial owner”, które zostało zastosowane w Dyrektywie Unijnej, a następnie zaimplementowane do polskiej Ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

Pod pojęciem beneficjenta rzeczywistego rozumie się każdą osobę fizyczną sprawującą bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad klientem poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez klienta, lub każdą osobę fizyczną, w imieniu której są nawiązywane stosunki gospodarcze lub jest przeprowadzana transakcja okazjonalna, w tym:

a) w przypadku osoby prawnej innej niż spółka, której papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym podlegającym wymogom ujawniania informacji wynikającym z przepisów prawa Unii Europejskiej lub odpowiadających im przepisów prawa państwa trzeciego:

– osobę fizyczną będącą udziałowcem lub akcjonariuszem, której przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji tej osoby prawnej,
– osobę fizyczną dysponującą więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym tej osoby prawnej, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
– osobę fizyczną sprawującą kontrolę nad osobą prawną lub osobami prawnymi, którym łącznie przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji, lub które łącznie dysponują więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym tej osoby prawnej, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
– osobę fizyczną sprawującą kontrolę nad osobą prawną poprzez posiadanie uprawnień, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2021 r. poz. 217), lub
– osobę fizyczną zajmującą wyższe stanowisko kierownicze w przypadku udokumentowanego braku możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych w tiret pierwsze–czwarte oraz w przypadku niestwierdzenia podejrzeń prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu;

b) w przypadku trustu:

– założyciela, w tym fundatora w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz. U. poz. 326),
– powiernika, w tym członka zarządu w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej,
– nadzorcę, jeżeli został ustanowiony, w tym członka rady nadzorczej w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej,
– beneficjenta, w tym beneficjenta w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej lub – w przypadku gdy osoby fizyczne czerpiące korzyści z danego trustu nie zostały jeszcze określone – grupę osób, w których głównym interesie powstał lub działa trust,
– inną osobę sprawującą kontrolę nad trustem,
– inną osobę fizyczną o uprawnieniach lub obowiązkach równoważnych do określonych w tiret od pierwszego do piątego;

c) w przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, wobec której nie stwierdzono przesłanek lub okoliczności mogących wskazywać na fakt sprawowania kontroli nad nią przez inną osobę fizyczną lub osoby fizyczne, przyjmuje się, że taka osoba fizyczna jest jednocześnie beneficjentem rzeczywistym.

Kto identyfikuje beneficjenta rzeczywistego?

Ustawa AML wskazuje, że podmiotami zobowiązanymi do identyfikowania beneficjentów rzeczywistych są tzw. instytucje obowiązane. Są to przedsiębiorcy, instytucje oraz firmy m.in. z branży finansowej, które nawiązują ze swoimi klientami stałe stosunki gospodarcze albo na ich zlecenie wykonują transakcje okazjonalne. Do tej grupy należą m.in.:

• instytucje finansowe, kredytowe, pożyczkowe takie jak banki, banki powiernicze, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, fundusze i firmy inwestycyjne, firmy i instytucje ubezpieczeniowe, firmy leasingowe, instytucje płatnicze, biura usług płatniczych, agenci rozliczeniowi, instytucje pieniądza elektronicznego,
• pośrednicy w obrocie wartościami majątkowymi, np. portale oraz domy aukcyjne, kantory (również internetowe), pośrednicy nieruchomościami,
• podmioty prowadzące działalność w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych, gier w karty i gier na automatach,
• organizacje non-profit, czyli fundacje oraz stowarzyszenia,
• osoby wykonujące zawody związane z usługami finansowymi, np. doradcy podatkowi i biegli rewidenci,
• osoby wykonujące zawody prawnicze, w tym notariusze, adwokaci oraz radcowie prawni,
• przedsiębiorcy przyjmujący albo wykonujący płatności gotówkowe w wysokości min. 10 tys. euro w jednej transakcji lub w wielu transakcjach powiązanych,
• przedsiębiorcy świadczący usługi tworzenia jednostek organizacyjnych, prowadzenia biur wirtualnych i pełnienia funkcji lub umożliwienia pełnienia funkcji członka zarządu spółki,
• przedsiębiorcy prowadzący działalność polegającą na obrocie lub pośrednictwie w obrocie dziełami sztuki, przedmiotami kolekcjonerskimi oraz antykami lub ich przechowywaniu – w zakresie transakcji o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 tys. euro (niezależnie od tego, czy przeprowadzanych jest kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane),
• przedsiębiorcy zajmujący się świadczeniem usług polegających na sporządzaniu deklaracji, prowadzeniu ksiąg podatkowych, udzielaniu porad, opinii lub wyjaśnień z zakresu przepisów prawa podatkowego lub celnego, niebędący innymi instytucjami obowiązanymi.

W jaki sposób ma przebiegać identyfikacja beneficjenta rzeczywistego?

Jednym z kluczowych wymogów ustawowych względem instytucji obowiązanych, a związanych z zastosowaniem odpowiednich środków bezpieczeństwa finansowego, jest identyfikacja beneficjentów rzeczywistych.

Instytucja obowiązana ma obowiązek identyfikacji i weryfikacji beneficjenta rzeczywistego:

• przy zawieraniu umowy z klientem,
• gdy istnieje podejrzenie prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, bez względu na wartość transakcji,
• gdy zachodzi wątpliwość, czy otrzymane wcześniej dane o kliencie są prawdziwe lub pełne,
• gdy doszło do zmiany wcześniej ustalonego charakteru lub okoliczności stosunków gospodarczych.

Instytucja obowiązana ma obowiązek stosowania środków bezpieczeństwa finansowego polegających na identyfikacji beneficjenta rzeczywistego oraz podjęcia odpowiednich czynności w celu:

• weryfikacji jego tożsamości,
• ustalenia struktury własności i kontroli w przypadku klienta będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej.

W kontekście identyfikacji beneficjentów rzeczywistych ustawa AML wprowadza ważne pojęcie „należytej staranności” w procesie identyfikacji, czyli np. zastosowania odpowiednich do oceny ryzyka środków weryfikacji, ustalenia struktury własności i kontroli danego podmiotu, zgromadzenia danych na temat celu oraz charakteru stosunków gospodarczych zawieranych przez analizowany podmiot.

Co to jest CRBR?

CRBR to Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych – system teleinformatyczny służący przetwarzaniu informacji o beneficjentach rzeczywistych:

1. spółek jawnych,
2. spółek komandytowych,
3. spółek komandytowo-akcyjnych,
4. spółek z ograniczoną odpowiedzialnością,
5. spółek akcyjnych, z wyjątkiem spółek publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych,
6. trustów, których powiernicy lub osoby zajmujące stanowiska równoważne (a) mają miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub (b) nawiązują stosunki gospodarcze lub nabywają nieruchomość na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w imieniu lub na rzecz trustu,
7. spółek partnerskich,
8. europejskich zgrupowań interesów gospodarczych,
9. spółek europejskich,
10. spółdzielni,
11. spółdzielni europejskich,
12. stowarzyszeń podlegających wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego,
13. fundacji.

Podmoty wymienione w punktach od 6 do 13 powyżej to rozszerzony katalog wprowadzony nowelizacją ustawy AML z 30 marca 2021.

Osoby zarządzające firmami Twoich klientów i kontrahentów znajdziesz również w rejestrze beneficjentów rzeczywistych, który wchodzi w skład Skanera iAML – kompleksowego narzędzia do weryfikacji AML, zawierającego zweryfikowane i codziennie aktualizowane listy restrykcyjne AML.