
Bazylejski Indeks AML
Jak Polskę i inne kraje klasyfikuje Basel AML Index – niezależny raport oceniający ryzyko prania pieniędzy i finansowania terroryzmu na całym świecie?
Bazylejski Indeks AML (Basel AML Index) jest to niezależny, globalny ranking poszczególnych jurysdykcji pod kątem oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, a także raport na temat trendów w tym obszarze tematycznym.
Celem tworzenia tego indeksu jest całościowa ocena oraz klasyfikacja krajów i regionów w zakresie oceny ryzyka AML i CFT, a także rozpowszechnianie informacji na temat tych przestępczych procederów i przeciwdziałania im.
Dokument ten może być zatem pomocny w ocenie ryzyka AML dokonywanej na poziomie krajowym oraz przez instytucje obowiązane. Definiuje bowiem, jak każda z ocenianych jurysdykcji jest podatna na pranie pieniędzy i finansowanie terroryzmu, a także jak radzi sobie z przeciwdziałaniem tym zjawiskom.
Jak jest tworzony Bazylejski Indeks AML?
Zarówno ranking, jak i raport są opracowywane przez International Centre for Asset Recovery (ICAR) działający w ramach Basel Institute on Governance. Dane, na podstawie których powstają te dokumenty, pochodzą z 17 publicznie dostępnych źródeł. Są wśród nich m.in. informacje z analiz Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (Financial Action Task Force, FATF), Transparency International, Banku Światowego, Reporterów bez Granic oraz Globalnej Inicjatywy przeciwko Międzynarodowej Przestępczości Zorganizowanej (Global Initiative Against Transnational Organized Crime).
Bazylejski Indeks AML jest opracowywany raz na rok od 2012 roku. W 2024 roku powstało już 13. wydanie, które pod kątem 17 wskaźników ocenia 203 jurysdykcje z całego świata, w tym Polskę i inne kraje europejskie (w 2024 roku z publicznej edycji raportu bazylejskiego została wykluczona Rosja, ponieważ zawieszone zostało jej członkostwo w FATF). Wśród zmian metodologicznych wprowadzonych w 2024 roku są m.in. dwa nowe wskaźniki oceny dotyczące ryzyka korupcji i oszustw. Zostały one dodane, aby odzwierciedlić rosnące globalne obawy i zagrożenia związane z oszustwami traktowanymi jako przestępstwa bazowe odnoszące się do prania pieniędzy.
Na ostateczną ocenę każdej analizowanej jurysdykcji w ramach Bazylejskiego Indeksu AML wpływa ocena dokonywana na podstawie 17 wskaźników podzielonych na 5 grup (tzw. domen):
- jakość systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy, finansowaniu terroryzmu i proliferacji broni masowego rażenia (waga: 50%),
- ryzyko korupcji i oszustw (waga: 17,5%),
- przejrzystość finansowa i standardy (waga: 17,5%),
- przejrzystość publiczna i odpowiedzialność (waga: 5%),
- ryzyko polityczne i prawne (waga: 10%).
Informacje pochodzące z tego badania są dostępne w kilku wersjach. Publiczne wydanie jest opublikowane na stronie https://index.baselgovernance.org w formacie mapy, rankingu i raportu do pobrania. Jest ono bezpłatne i zawiera wszystkie najważniejsze dane oraz podsumowania odnoszące się do 164 z przeanalizowanych jurysdykcji (czyli o 12 więcej niż w roku 2023).
Istnieją także dwa wydania eksperckie przeznaczone m.in. dla specjalistów ds. przeciwdziałania praniu pieniędzy i osób zajmujących się przestrzeganiem przepisów prawnych. Te wersje mają dodatkowe dane oraz funkcjonalności – np. analizę porównawczą i dane o aż 203 jurysdykcjach. Wydania te są bezpłatne m.in. dla organizacji z sektora publicznego, instytucji międzynarodowych, organizacji non-profit, akademickich i medialnych.
Jak w 2024 roku Bazylejski Indeks AML ocenia Polskę i inne kraje?
Bazylejski Indeks AML z danymi za rok 2024 został opublikowany w grudniu 2024 roku, a jego bezpłatną wersję publiczną można pobrać tutaj.
Z podsumowania Basel AML Index za rok 2024 wynika, że choć firmy i rządy inwestują znaczne zasoby i poświęcają wiele wysiłków na walkę z praniem pieniędzy i powiązanymi przestępstwami finansowymi, to wciąż pozostaje wiele do zrobienia.
Raport bazylejski podaje, że nastąpiła poprawa zgodności technicznej z zaleceniami FATF wśród krajów, dla których są dostępne dane – a szczególnie w krajach, które wcześniej uzyskiwały niskie wyniki. Największe pozytywne zmiany nastąpiły m.in. w obszarach związanych ze stosowaniem sankcji finansowych i środków bezpieczeństwa przy współpracy z krajami o wyższym ryzyku, a także w zakresie stosowania zasady należytej staranności wobec klientów przez przedsiębiorstwa i osoby wykonujące zawody niefinansowe, np. prawnicy, księgowi i firmy z branży hazardowej.
Niestety raport ten wskazuje też, że na poziomie globalnym zmniejsza się skuteczność działań w obszarze przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Średnia skuteczność spadła z poziomu 30% zanotowanego w 2021 roku do wartości 28% wyliczonej dla roku 2023 i 2024. Oznacza to, że choć aktywność związana z AML staje się coraz bardziej zgodna z wytycznymi technicznymi, to w praktyce nie jest wciąż wystarczająco skuteczna.
Bazylejski Indeks AML każdą analizowaną jurysdykcję ocenia na skali od 0 do 10, gdzie 0 oznacza ryzyko najmniejsze, a 10 to ryzyko największe. A oto jak kształtują się wyniki dla wybranych regionów i krajów:
- Na poziomie globalnym wzrosło ryzyko korupcji i oszustw (punktacja w roku 2023 wyniosła 5,02, a w roku 2024 nieco więcej, bo 5,12). Co ciekawe, zmiany te zostały zaobserwowane w krajach o wysokich dochodach, w tym w Nowej Zelandii, Szwajcarii, Norwegii, Danii, Szwecji, Australii, Singapurze, Niemczech czy Wielkiej Brytanii. Większość tych krajów wciąż ma niższe niż przeciętne wyniki w zakresie korupcji i przekupstwa, ale ich względne bogactwo sprawia, że są celem oszustw, cyberprzestępstw i przestępstw finansowych.
- W regionie Unii Europejskiej i Europy Zachodniej średni ogólny wynik ryzyka AML nieznacznie wzrósł (z 3,96 w 2023 roku do 4,09 w 2024 roku), ale wciąż jest lepszy niż średnia światowa. Zanotowana zmiana odzwierciedla dużą podatność tego regionu na ryzyko np. oszustw i korupcji ze względu na to, że to tutaj działają centra finansowe obsługujące globalne przepływy finansowe.
- Europa Wschodnia i Azja Środkowa zanotowały w 2024 roku średnie ogólne ryzyko AML na poziomie 5,14. Sytuacja polityczna i prawna w tym regionie powoduje, że ryzyko to jest wyższe niż średnia światowa, co wynika z problematycznych kwestii takich jak ograniczenia wolności prasy, swobód politycznych i obywatelskich oraz niezależności sądownictwa.
- W gronie 10 krajów najlepiej radzących sobie z ryzykiem AML są: San Marino (2,96), Islandia (3,00), Finlandia (3,07), Estonia (3,16), Andora (3,29), Szwecja (3,45), Dania (3,50), Słowenia (3,54), Litwa (3,54) i Grecja (3,66).
- Polska znajduje się na 131. miejscu Bazylejskiego Indeksu AML za rok 2024, z punktacją 4,34. W 2023 roku była to wartość 4,46, a więc odnotowaliśmy niewielką pozytywną zmianę, choć wciąż pozostaje wiele do zrobienia, aby zbliżyć się do najniższej punktacji.
- Wśród krajów europejskich lepsze wyniki od Polski otrzymały również np. Norwegia (3,76), Czechy (3,85), Francja (3,86), Luksemburg (3,99), Łotwa (4,08), Portugalia (4,09) czy Hiszpania (4,29).
- Wśród krajów europejskich słabsze wyniki od Polski uzyskały m.in. Austria (4,35), Słowacja (4,39), Belgia (4,48), Holandia (4,52), Niemcy (4,63), Włochy (4,80), Rumunia (4,99) czy Węgry (5,06).
***
Chcesz mieć pewność, że Twoi klienci i kontrahenci nie działają w krajach wysokiego ryzyka AML i nie trzeba wobec nich stosować wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego?
Skorzystaj z list restrykcyjnych iAML, które pozwalają szybko i sprawnie zweryfikować podmioty nie tylko na liście krajów podwyższonego ryzyka, ale także na liście PEP, listach sankcyjnych, liście ostrzeżeń KNF, liście PKD podwyższonego ryzyka oraz w rejestrze beneficjentów rzeczywistych!