Raportowanie do GIIF o transakcjach podejrzanych – najważniejsze informacje

Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu z 1 marca 2018 roku oraz nowelizacja ustawy AML z 30 marca 2021 roku wskazują obszerną listę zadań z obszaru AML i CFT, które muszą realizować instytucje obowiązane. Jednym z obowiązków wskazanych przez te ustawy jest współpraca z GIIF, czyli Generalnym Inspektorem Informacji Finansowej.

Generalny Inspektor Informacji Finansowej jest to centralny organ administracji państwowej, który stanowi główny element polskiego systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Instytucje obowiązane – w ramach ścisłej współpracy z GIIF – są zobligowane do:

• raportowania GIIF transakcji podejrzanych,
• raportowania GIIF transakcji ponadprogowych,
• przekazywania GIIF formularzy identyfikujących instytucję obowiązaną,
• przekazywania GIIF informacji ważnych z punktu widzenia przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu,
• realizowania zaleceń GIIF, do których należą m.in. blokada rachunku, wstrzymanie transakcji, zamrożenie lub nieudostępnienie wartości majątkowych.

Jak widać z powyższego zestawienia, współpraca instytucji obowiązanych z GIIF odbywa się na wielu płaszczyznach. W tym artykule skupimy się na jednym z wymienionych zadań – raportowaniu transakcji podejrzanych do GIIF.

Co to jest transakcja podejrzana?

Instytucje obowiązane w ramach stosowania środków bezpieczeństwa finansowego muszą samodzielnie dokonać oceny i weryfikacji, czy dana transakcja jest podejrzana i czy w związku z tym powinna być zgłoszona do GIIF.

Zacznijmy jednak od wyjaśnienia, co oznacza określenie „transakcja”, ponieważ to na tej definicji opiera się zrozumienie istoty transakcji podejrzanej. Transakcja jest to czynność prawna lub faktyczna, na podstawie której dokonuje się przeniesienia własności lub posiadania wartości majątkowych, albo czynność prawna lub faktyczna dokonywana w celu przeniesienia własności lub posiadania wartości majątkowych.

Transakcja podejrzana jest to natomiast każda transakcja, przy której występują okoliczności mogące wskazywać na jej związek z procederem prania pieniędzy albo finansowania terroryzmu. Nie każda transakcja podejrzana okaże się rzeczywiście związana z praniem pieniędzy, ale podejrzenie co do przestępczego charakteru transakcji musi mieć charakter uzasadniony.

Transakcja podejrzana jest czasem także określana jako transakcja nietypowa, niezwykła, niejasna albo nadzwyczajna. Wynika to z tego, że jest niespójna z dotychczasowym sposobem działania klienta (np. pojawia się nietypowe źródło dużych przychodów, wartość obrotów jest zaskakująco wysoka, częstotliwość jakiegoś działania znacząco wzrasta lub nagle księgowana jest duża ilość gotówki).

Co grozi za niezgłaszanie transakcji podejrzanych do GIIF?

Instytucje obowiązane, które nie wykonują ustawowych zadań związanych z AML, narażają się na konsekwencje w postaci dotkliwych kar i sankcji za nieprzestrzeganie przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy. Karą administracyjną może być m.in. kara pieniężna, nakaz zaprzestania działań naruszających prawo, publikacja informacji o naruszeniu na stronie BIP, cofnięcie koncesji lub zezwolenia albo wykreślenie z rejestru działalności regulowanej. Sankcje karne mogą mieć natomiast formę grzywny i/lub pozbawienia wolności.

Jak zweryfikować transakcję podejrzaną?

Instytucja obowiązana musi dokonać weryfikacji każdej transakcji przed jej realizacją. Wynik takiej szczegółowej oceny może zakończyć się po prostu realizacją transakcji. Może też wskazać na podejrzany charakter transakcji, a tym samym dać podstawę do podjęcia uzasadnionych podejrzeń oraz zgłoszenia do GIIF.

Obowiązek oceny transakcji oznacza konieczność przeanalizowania przez instytucję obowiązaną czynników i kryteriów związanych z transakcją, takich jak:

• czy dana transakcja wpisuje się w dotychczasowy schemat działania klienta,
• czy okoliczności, czas lub miejsce realizacji transakcji są podejrzane,
• czy skala działalności klienta uzasadnia daną transakcję i jej wysokość,
• czy transakcja jest nienaturalnie skomplikowana,
• czy transakcja ma zbyt wielu pośredników lub uczestników,
• czy klient realizuje znacząco więcej transakcji niż przeciętnie,
• czy suma transakcji klienta lub na koncie istotnie przekracza wartość średnią lub progową,
• czy transakcja przekracza wartość zdroworozsądkową,
• czy nagle zmienił się charakter realizowanych transakcji,
• czy transakcja jest przeprowadzana inaczej niż zazwyczaj – np. bezpośrednio lub na odległość,
• czy dany podmiot był już zgłaszany do GIIF i jest zapisany w rejestrze GIIF.

System oceny i weryfikacji transakcji podejrzanych

Ocena transakcji może być niezwykle czasochłonna i obarczona błędami, jeśli jest wykonywana manualnie. Automatyczna ocena transakcji w programie analitycznym iAML odbywa się na podstawie wielu możliwych do spersonalizowania kryteriów oceny ryzyka AML, oceny transakcji i oceny podmiotu. Dzięki temu znacząco przyspiesza weryfikację, umożliwia skuteczniejsze wykrycie niespójności, pozwala zminimalizować ryzyko błędów i usprawnia raportowanie do GIIF o transakcjach podejrzanych.

Jak wykonać raportowanie transakcji podejrzanych do GIIF?

Gdy instytucja obowiązana stwierdzi, że ma uzasadnione podstawy, aby uznać, że dana transakcja jest transakcją podejrzaną, musi niezwłocznie – nie później jednak niż w terminie 2 dni roboczych od dnia potwierdzenia przez instytucję obowiązaną podejrzenia – wysłać do GIIF odpowiednie zawiadomienie. Raportowanie odbywa się za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – poprzez specjalnie w tym celu przygotowany formularz. A w nim powinny znaleźć się wszystkie kluczowe informacje na temat transakcji oraz jej ewentualnych powiązań z procederem prania pieniędzy i finansowania terroryzmu.

GIIF po otrzymaniu zawiadomienia niezwłocznie dokonuje potwierdzenia jego przyjęcia w formie urzędowego poświadczenia odbioru. A instytucja obowiązana – do czasu podjęcia rozstrzygnięcia przez GIIF lub prokuraturę, ale nie dłużej niż 24 godziny od momentu potwierdzenia przyjęcia zawiadomienia – musi wstrzymać realizację transakcji oraz zamrozić środki na powiązanym rachunku.

Jeśli podejrzenie wobec transakcji pojawi się dopiero po jej zrealizowaniu, wtedy instytucja obowiązana również musi powiadomić GIIF o tym fakcie wraz z wyjaśnieniem, dlaczego przekazanie zawiadomienia było niemożliwe przed przeprowadzeniem transakcji.

System raportowania transakcji podejrzanych do GIIF

Zawiadomienia do GIIF o transakcjach podejrzanych należy zgłaszać drogą elektroniczną. Można to wykonać za pośrednictwem systemu iAML, który spełnia wszystkie wymagania ustawowe dotyczące AML i raportowania do GIIF. Rozwiązania iAML ułatwiają pracę i automatyzują procesy AML – w tym ocenę transakcji i raportowanie transakcji podejrzanych. Zapewniają przy tym wysoki poziom bezpieczeństwa finansowego każdej instytucji obowiązanej.

Ten kompleksowy i na bieżąco aktualizowany system analityczno-raportujący AML ma m.in. funkcję tworzenia i wysyłania do GIIF różnego rodzaju zawiadomień oraz formularzy, w tym raportowania o transakcjach podejrzanych. Posiada również funkcjonalności pozwalające realizować pozostałe obowiązki AML (m.in. procedura, ocena ryzyka, ocena podmiotu, ocena transakcji, szkolenie). A w razie zmian prawnych system iAML jest na bieżąco dostosowywany do nowych wymagań ustawowych.

Dowiedz się więcej o systemie analityczno-raportującym iAML!
Skontaktuj się z nami, aby uzyskać bezpłatną konsultację:
dok@iaml.com.pl / +48 22 100 36 93