Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu z 1 marca 2018

Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu z 1 marca 2018

Jakie zmiany prawne obowiązują przedsiębiorców, firmy i instytucje od 13 lipca 2018?

Dnia 13 lipca 2018 roku weszły w życie postanowienia Ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu z dnia 1 marca 2018 roku. Zastąpiła ona ustawę o tej samej nazwie z dnia 16 listopada 2000 roku.

To ważna informacja dla biznesu, ponieważ nowa ustawa wprowadziła w życie szereg kluczowych zmian w dotychczasowych przepisach. Nie tylko więcej podmiotów jest obecnie zobligowanych do spełnienia wymogów ustawy, ale też samych obowiązków jest znacznie więcej. Przed podmiotami oraz przedsiębiorcami pojawiło się więc nowe wyzwanie w postaci dostosowania codziennej działalności do nowych realiów.

Poniżej omawiamy pokrótce najważniejsze zmiany, które od 13 lipca 2018 roku obowiązują firmy, instytucje oraz przedsiębiorców.

Zobacz również:

Nowelizacja ustawy AML dotycząca implementacji Dyrektywy V AML (z 30 marca 2021)

Projekt ustawy o Systemie Informacji Finansowej

Nowelizacja ustawy AML (z 16 października 2019)

Instytucje obowiązane

Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu z 1 marca 2018 roku obliguje do wypełnienia obowiązków prawnych tzw. instytucje obowiązane. Są to zarówno podmioty (firmy, instytucje, organizacje i stowarzyszenia), jak i indywidualni przedsiębiorcy:

  • banki i oddziały banków zagranicznych, banki powiernicze,
  • instytucje finansowe i oddziały instytucji kredytowych,
  • spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe,
  • instytucje płatnicze, biura usług płatniczych i agenci rozliczeniowi,
  • instytucje pieniądza elektronicznego,
  • firmy i fundusze inwestycyjne,
  • zakłady ubezpieczeń,
  • kantory (również internetowe),
  • pośrednicy nieruchomości,
  • prawnicy (notariusze, adwokaci, radcowie prawni),
  • doradcy podatkowi i biegli rewidenci,
  • portale i domy aukcyjne,
  • stowarzyszenia i fundacje,
  • przedsiębiorcy świadczący usługi tworzenia jednostek organizacyjnych, prowadzenia biura wirtualnego, a także pełnienia funkcji lub umożliwienia pełnienia funkcji członka zarządu spółki,
  • przedsiębiorcy przyjmujący lub dokonujący płatności w gotówce w wysokości co najmniej 10.000 euro lub więcej w jednej lub wielu powiązanych transakcjach.

Obowiązki ustawowe

Zgodnie z ustawą, na instytucje obowiązane zostały nałożone nowe lub zmodyfikowane obowiązki.

  • Zobowiązanie do wyznaczenia członka zarządu odpowiedzialnego za wdrożenie procedury, kadry kierowniczej odpowiedzialnej za wykonywanie obowiązków określonych w ustawie oraz pracownika odpowiedzialnego za zapewnienie zgodności działalności z przepisami. Ustawa zakłada, że w przypadku instytucji obowiązanych prowadzących działalność jednoosobową funkcje wskazane powyżej pełni osoba prowadząca tę działalność.
  • Obowiązek zastosowania właściwych środków bezpieczeństwa finansowego. Jednym z nich jest konieczność identyfikacji klienta. W przypadku osoby fizycznej polega to na ustaleniu m.in. imienia, nazwiska, numeru PESEL, obywatelstwa, serii i numeru dokumentu tożsamości, adresu zamieszkania. Zaś w wypadku osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej ustawa wymaga zidentyfikowania nazwy, formy organizacyjnej, adresu siedziby lub prowadzenia działalności oraz numeru NIP. Innymi ze wspomnianych wyżej środków bezpieczeństwa finansowego są działania takie jak: ustalenie struktury własności i kontroli w firmie, instytucji lub jednostce organizacyjnej; zgromadzenie informacji na temat celu i charakteru jej stosunków gospodarczych oraz ich monitorowanie.
  • Zobowiązanie do zidentyfikowania, dokonania i aktualizowania oceny ryzyka związanego z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu. Ustawa określa również termin na przygotowanie pierwszej oceny ryzyka, który upływa 13 stycznia 2019 roku.
  • Zobowiązanie do przekazywania informacji o beneficjentach rzeczywistych przez wszystkie spółki prawa handlowego, poza spółkami partnerskimi i publicznymi spółkami akcyjnymi.
  • Obowiązek wprowadzenia procedury wewnętrznego i anonimowego zgłaszania przez pracowników instytucji obowiązanej lub inne osoby wykonujące czynności na rzecz instytucji obowiązanej rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowania terroryzmu.
  • Zobowiązanie do gromadzenia i przekazywania informacji o przeprowadzeniu lub pośredniczeniu w przeprowadzeniu tzw. transakcji ponadprogowej, czyli o równowartości lub przekraczającej 15.000 euro – w terminie 7 dni od dnia jej przeprowadzenia.
  • Obowiązek związany z przekazywaniem GIIF informacji o okolicznościach, które mogą wskazywać na podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu – niezwłocznie i nie później niż 2 dni robocze od dnia powzięcia podejrzenia.
  • Obowiązek zawiadamiania GIIF o przypadkach przeprowadzenia transakcji, które kwalifikowały się do wstrzymania, tzn. transakcji, w stosunku do których zachodzi uzasadnione podejrzenie prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
  • Co ważne, w okresie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, tj. do 13 października 2018 roku, instytucje obowiązane muszą przekazywać do GIIF informacje o przeprowadzeniu lub pośredniczeniu w przeprowadzeniu transakcji ponadprogowej o równowartości lub przekraczającej 15.000 euro – zgodnie z dotychczasowymi zasadami wskazanymi w ustawie z dnia 16 listopada 2000 roku.

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych

Najnowsza ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu przewiduje powstanie Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR) od 13 października 2019 roku.

Za beneficjenta rzeczywistego uznaje się osobę fizyczną lub kilka osób fizycznych sprawujących bezpośrednio lub pośrednio kontrolę, czyli posiadającą uprawnienia do wywierania decydującego wpływu na czynności lub działania podmiotu/osoby/osób, w imieniu których są nawiązywane stosunki gospodarcze lub przeprowadzana jest transakcja okazjonalna.

Instytucjami zobowiązanymi do przekazywania informacji na temat beneficjentów rzeczywistych będą spółki jawne, spółki komandytowe, spółki komandytowo-akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne (z wyjątkiem akcyjnych spółek publicznych).

Dane na temat beneficjentów rzeczywistych będą musiały być zgłaszane do CRBR nie później niż 7 dni od dnia wpisu spółki do Krajowego Rejestru Sądowego lub nie później niż 7 dni od zmiany przekazanych wcześniej informacji.

Tutaj przeczytasz więcej o: CRBRbeneficjantach rzeczywistych oraz weryfikacji podmiotów w rejestrze beneficjentów rzeczywistych od iAML.

Kary przewidziane w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu

Najwięcej emocji wzbudza kwestia zasad i wysokości kar oraz sankcji za naruszenia przepisów AML, które wprowadza Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu z dnia 1 marca 2018 roku.

Zgodnie z ustawą, kary i sankcje mogą być nałożone na instytucje obowiązane, w tym:

  • na członków zarządu w spółkach, którzy zostali wskazani jako osoby odpowiedzialne za wykonanie obowiązków ustawowych,
  • na kadrę kierowniczą wyższego szczebla lub pracownika zajmującego kierownicze stanowisko, który jest odpowiedzialny za zapewnienie zgodności działalności instytucji obowiązanej oraz jej pracowników z przepisami AML (tzw. MLRO – Money Laundering Reporting Officer).

Ustawa wymienia kilka rodzajów kar administracyjnych:

  • publikacja informacji o naruszeniu przepisów prawa na stronie BIP,
  • nakaz zaprzestania podejmowania czynności naruszających prawo,
  • cofnięcie koncesji lub zezwolenia albo wykreślenie podmiotu z rejestru działalności regulowanej,
  • zakaz wykonywania pracy na stanowisku kierowniczym przez osobę odpowiedzialną za naruszenie,
  • kara pieniężna.

Wysokość kar pieniężnych zależy od tego, czy istnieje możliwość ustalenia kwoty korzyści uzyskanej lub straty wygenerowanej przez instytucję obowiązaną w wyniku naruszenia prawa:

  • gdy można określić tę kwotę, wtedy kara może wynieść do dwukrotności tej kwoty,
  • gdy niemożliwe jest określenie tej kwoty, wtedy maksymalna wysokość kary to 1 mln euro.

Istnieją jednak sytuacje, w których kary mogą być wyższe niż wskazane powyżej. Dotyczy to m.in. banków, SKOKów, instytucji płatniczych i pożyczkowych, funduszy inwestycyjnych, firm i pośredników ubezpieczeniowych, a także przedsiębiorców prowadzących np. działalność kantorową.

  • Osoba fizyczna może być ukarana karą do 20.868.500 zł.
  • Osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej – do równowartości 5 mln euro albo do 10% obrotu z ostatniego sprawozdania finansowego za rok obrotowy lub z ostatniego skonsolidowanego sprawozdania finansowego za rok obrotowy.

Za naruszenie obowiązków wynikających z ustawy mogą być nałożone nie tylko kary administracyjne, ale również sankcje karne. Może to być kara grzywny lub pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.