Generalny Inspektor Informacji Finansowej

Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF) opublikował w kwietniu 2025 roku najnowsze sprawozdanie z zadań nałożonych na niego przez ustawę o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Korzystając z tej okazji, podsumowujemy kluczowe informacje na temat GIIF oraz najważniejsze wnioski ze sprawozdania dotyczącego 2024 roku.

Z pełnym brzmieniem sprawozdania GIIF można zapoznać się tutaj: Sprawozdanie Generalnego Inspektora Informacji Finansowej z realizacji ustawy z dnia 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w 2024 roku.

Rola Generalnego Inspektora Informacji Finansowej

Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF) jest to jednoosobowy centralny organ administracji państwowej, który stanowi główny element polskiego systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Funkcjonuje jako sekretarz lub podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów. Jest powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw finansów publicznych.

GIIF realizuje swoje zadania z pomocą jednostki organizacyjnej wyodrębnionej w tym celu w strukturze Ministerstwa Finansów – Departament Informacji Finansowej Ministerstwa Finansów. GIIF wraz z Departamentem Informacji Finansowej jest jednostką analityki finansowej (tzw. Financial Intelligence Unit, FIU), zgodnie z definicją przyjętą w przepisach Unii Europejskiej.

Zadania Generalnego Inspektora Informacji Finansowej

Zadania Generalnego Inspektora Informacji Finansowej są określone w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu z dnia 1 marca 2018 roku (dalej zwana też ustawą AML) oraz w nowelizacjach tej ustawy.

Do zadań GIIF należy:

• analizowanie informacji dotyczących wartości majątkowych, co do których Generalny Inspektor powziął podejrzenie, że mają one związek z przestępstwem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu;
• przeprowadzanie procedury wstrzymania transakcji lub blokady rachunku;
• żądanie przekazania informacji o transakcjach i ich udostępnianie;
• przekazywanie uprawnionym organom informacji i dokumentów uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa;
• wymiana informacji z jednostkami współpracującymi;
• sporządzanie krajowej oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu oraz strategii przeciwdziałania tym przestępstwom we współpracy z jednostkami współpracującymi i instytucjami obowiązanymi;
• sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem przepisów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
• wydawanie decyzji w sprawach wpisu na listę osób i podmiotów, przeciwko którym stosuje się szczególne środki ograniczające polegające na zamrożeniu wartości majątkowych, nieudostępnieniu wartości majątkowych w szczególności poprzez nieudzielanie pożyczek, kredytu konsumenckiego lub kredytu hipotecznego, niedokonywanie darowizn, niedokonywanie płatności za towary lub usługi, lub skreślenia z tej listy, a także prowadzenie tej listy;
• współpraca z właściwymi organami innych państw, a także zagranicznymi instytucjami i międzynarodowymi organizacjami zajmującymi się przeciwdziałaniem praniu pieniędzy lub finansowaniu terroryzmu;
• wymiana informacji z zagranicznymi jednostkami analityki finansowej, w tym prowadzenie punktu kontaktowego na potrzeby tej wymiany;
• nakładanie kar administracyjnych, o których mowa w ustawie;
• udostępnianie wiedzy i informacji z zakresu przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych;
• przetwarzanie informacji w trybie określonym w ustawie;
• inicjowanie innych działań w celu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

Ponadto, nowelizacja ustawy AML z 9 stycznia 2025 roku wskazała, że jednym z obowiązków Generalnego Inspektora Informacji Finansowej jest sprawowanie kontroli nad Krajową Administracją Skarbową (KAS), w zakresie kontroli dotyczących instytucji obowiązanych prowadzonych przez KAS, z tytułu przestrzegania przepisów sankcyjnych, o których mowa w polskiej ustawie sankcyjnej, tj. ustawie z dnia 13 kwietnia 2022 roku o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego.

System teleinformatyczny GIIF

Generalny Inspektor Informacji Finansowej jest administratorem systemu teleinformatycznego mającego na celu wspieranie jego działań w ramach przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. System ten jest platformą zapewniającą bezpieczną komunikację między GIIF a jednostkami współpracującymi, czyli m.in.: organy administracji rządowej, organy administracji samorządowej, inne państwowe jednostki organizacyjne, Najwyższa Izba Kontroli (NIK), Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) oraz Narodowy Bank Polski (NBP).

Zobacz również: System teleinformatyczny GIIF

Raportowanie do GIIF przez instytucje obowiązane

Zgodnie z ustawą AML, instytucje obowiązane muszą współpracować z GIIF w celu przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. W ramach współpracy są zobligowane do przekazywania formularzy identyfikujących instytucję obowiązaną, zawiadomień o transakcjach podejrzanych i ponadprogowych oraz innych informacji, które mogą mieć znaczenie w obszarze AML i CFT.

Zobacz również: Raportowanie do GIIF / Raportowanie do GIIF o transakcjach ponadprogowych / Raportowanie do GIIF o transakcjach podejrzanych / Raportowanie statystyk kwartalnych do GIIF

Sprawozdanie Generalnego Inspektora Informacji Finansowej za 2024 rok

Generalny Inspektor Informacji Finansowej w swoim sprawozdaniu za 2024 rok informuje m.in., że:

• W 2024 roku GIIF przeszkolił ponad 23 tysiące osób – w tym 11.853 osób z instytucji obowiązanych oraz 11.822 osób z jednostek współpracujących. Realizując działania związane z udostępnianiem wiedzy i informacji z zakresu AML, GIIF w 2024 roku publikował kolejne wydania swojego newslettera typologicznego.
• W 2024 roku wzrosła liczba otrzymywanych przez GIIF zawiadomień o działalności i transakcjach podejrzanych (Suspicious Activity Reports, SAR) – o ok. 71,3% w stosunku do roku 2023. Liczba tych zawiadomień od jednostek współpracujących wzrosła o ok. 35,6%, a od instytucji obowiązanych o ok. 74,3%.
• W 2024 roku GIIF otrzymał informacje o 50,34 mln tzw. transakcji ponadprogowych, co stanowi wzrost o 8,8% w stosunku do 2023 roku.
• O ok. 67,6% w porównaniu do roku 2023 wzrosła również liczba otrzymywanych przez GIIF informacji od zagranicznych jednostek analityki finansowej dotyczących nietypowych lub podejrzanych transakcji lub innych działań, w których zaangażowane były polskie podmioty lub wartości majątkowe transferowane na lub z terytorium Polski.
• W 2024 roku GIIF wszczął o ok. 38,4% więcej postępowań analitycznych niż w roku 2023 oraz przekazał do prokuratury 757 zawiadomień (głównych i uzupełniających), a także 532 powiadomienia do jednostek współpracujących (w szczególności do KAS i organów ścigania).
• W tym okresie ok. 62,1% zawiadomień głównych stanowiły zawiadomienia związane z podejrzeniem prania pieniędzy pochodzących z korzyści związanych z różnorodnymi oszustwami i wyłudzeniami, ok. 33,6% – z przestępstwami skarbowymi, a ok. 12,2% dotyczyło działalności zorganizowanych grup przestępczych.
• W wyniku zawiadomień otrzymanych od instytucji obowiązanych GIIF w 2024 roku dokonał 413 blokad rachunków, na których zgromadzono środki o łącznej wartości ok. 84,0 mln zł oraz wstrzymał 105 transakcji na łączną kwotę ok. 4,2 mln zł.
• Z własnej inicjatywy GIIF dokonał w tym okresie dodatkowo 641 blokad rachunków na łączną kwotę ok. 148,5 mln zł oraz wstrzymał 17 transakcji o wartości ok. 48,7 mln zł.
• W 2024 roku GIIF otrzymał od ABW 21 pism dotyczących potencjalnego finansowania terroryzmu, w tym wnioski o udzielenie informacji o osobach i podmiotach, co do których zachodziło podejrzenie finansowania terroryzmu. Natomiast GIIF skierował 34 powiadomienia do Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz jedno zawiadomienie do prokuratury dot. możliwości popełnienia przestępstwa finansowania terroryzmu.
• Na podstawie informacji otrzymanych przez GIIF od sygnalistów na temat naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, w 2024 roku założono 52 sprawy. Do GIIF wpłynęły również zgłoszenia dotyczące działań o charakterze represyjnym wobec sygnalistów, ale żadna z nich nie spełniała ustawowego wymogu zgłoszenia, więc nie zarejestrowano żadnej sprawy.
• W 2024 roku GIIF przeprowadził kontrole w instytucjach obowiązanych, ujawniając łącznie 179 nieprawidłowości w realizowaniu obowiązków wynikających z ustawy AML, w większości związanych z brakiem lub niewłaściwym stosowaniem środków bezpieczeństwa finansowego. Ponadto, instytucje nadzorujące przekazały do GIIF informacje o 492 przeprowadzonych w tym okresie kontrolach.
• Z danych przekazanych do GIIF przez Ministerstwo Sprawiedliwości wynika, że w 2024 roku w sądach okręgowych i rejonowych w Polsce wszczęto 454 sądowe postępowania karne o przestępstwo prania pieniędzy wobec 1.383 osób. Sądy zakończyły w tym okresie 244 postępowania karne w sprawach o to przestępstwo. W 2024 roku za popełnienie tego przestępstwa prawomocnie skazano 413 osób, natomiast 575 osób skazano w pierwszej instancji.
• W 2024 roku GIIF współpracował z wieloma instytucjami i organizacjami międzynarodowymi, w tym Radą Unii Europejskiej, Grupą Ekspertów ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu (Expert Group on Money Laundering and Terrorist Financing, EGMLTF), Grupą Egmont, Grupą Specjalną ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (Financial Action Task Force, FATF), Grupą Euroazjatycką ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (EAG).
• GIIF uczestniczył ponadto w pracach Komitetu MONEYVAL. Warto w tym kontekście przypomnieć, że w 2024 roku Polska złożyła wniosek o podniesienie oceny za konkretne rekomendacje FATF, wskazując nakład poniesionej pracy w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy. Komitet MONEYVAL zaakceptował ten wniosek częściowo, podnosząc ocenę do poziomu LC (zgodność w dużym stopniu) za rekomendację 1 (ocena ryzyka oraz podejście oparte o analizę ryzyka) i rekomendację 33 (statystyki). Co istotne, wniosek ten został zaakceptowany bez plenarnej dyskusji na posiedzeniu Komitetu w grudniu 2024 roku.

Warto zwrócić uwagę na to, że GIIF oprócz działalności nadzorczej pełni też istotną rolę edukacyjną poprzez wyjaśnianie w komunikatach, newsletterach i szkoleniach GIIF zawiłości związanych z rozumieniem niektórych przepisów ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

Zobacz kompletny dokument: Sprawozdanie Generalnego Inspektora Informacji Finansowej z realizacji ustawy z dnia 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w 2024 roku