Korupcja i kraje podwyższonego ryzyka a AML – Indeks Percepcji Korupcji

Procedery prania pieniędzy są powiązane z wieloma innymi rodzajami przestępstw. Należą do nich między innymi handel ludźmi, narkotykami lub bronią, a także wymuszenia i haracze. Wśród nich wszystkich na szczególną uwagę w kontekście AML zasługuje jednak to jedno niezwykle rozpowszechnione przestępstwo – korupcja. Stopień nasilenia procederów tego rodzaju na terytorium danego państwa może spowodować wpisanie go na listę krajów podwyższonego ryzyka. A wtedy instytucje obowiązane muszą stosować wzmożone środki bezpieczeństwa finansowego w stosunku do klientów i kontrahentów działających na tych obszarach.

Znaczenie korupcji w kontekście prania pieniędzy i działań AML

Korupcja jest jednym z kluczowych zagrożeń, które muszą być brane pod uwagę w procesach oceny ryzyka AML i przeciwdziałania praniu pieniędzy. Korupcja generuje nielegalne dochody i jest źródłem pieniędzy, które muszą zostać wyprane. Korupcja może też uniemożliwiać wykrycie przestępstw prania pieniędzy poprzez utrudnianie skutecznego wdrażania ram prawnych i prowadzenia działań przez organy ścigania.

Powszechność i waga tego procederu powodują, że osoby na wysokich stanowiskach politycznych (tzw. osoby o statusie PEP znajdujące się na polskich i światowych listach PEP) mają obowiązek ujawnienia swojego majątku oraz stosowania się do przepisów dotyczących udziału w niektórych transakcjach. Zagadnienie to ma także ogromne znaczenie w kontekście identyfikacji i weryfikacji beneficjentów rzeczywistych oraz dokonywania oceny ryzyka AML uwzględniającego m.in. listę krajów podwyższonego ryzyka.

Indeks Percepcji Korupcji – dane na temat 180 krajów i terytoriów świata

Korupcji nie można bezpośrednio zbadać i zmierzyć, ponieważ wiąże się z celowo ukrywanymi działaniami, które wychodzą na jaw dopiero na skutek oskarżeń lub skandali. Z tego powodu najlepszym sposobem na poznanie skali korupcji jest badanie percepcji. Tak właśnie powstaje najważniejszy na świecie i najczęściej stosowany globalny ranking korupcji – Indeks Percepcji Korupcji.

Indeks Percepcji Korupcji (Corruption Perceptions Index, CPI) jest przygotowywany przez Transparency International już od 1995 roku. Klasyfikuje on 180 krajów i terytoriów z całego świata według postrzeganego poziomu korupcji w sektorze publicznym. Wskazuje, jak bardzo skorumpowany – w opinii ekspertów i biznesmenów – jest sektor publiczny każdego z tych krajów.

Wyniki CPI są podawane według skali od 0 (bardzo skorumpowany) do 100 (bardzo czysty, czyli bez korupcji). Kraje z dobrze chronionymi wolnościami obywatelskimi na ogół uzyskują wyższe wyniki. Zaś kraje, które naruszają wolności obywatelskie, zwykle uzyskują wyniki niższe.

W celu opracowania Indeksu Percepcji Korupcji, dla każdego kraju zbierane są dane z co najmniej 3 odrębnych źródeł pochodzących z 13 różnych badań i ocen korupcji. W gromadzeniu danych uczestniczą najbardziej renomowane instytucje świata – m.in. Bank Światowy oraz Światowe Forum Ekonomiczne.

Rodzaje korupcji brane pod uwagę w indeksie CPI

Indeks Percepcji Korupcji mierzy kilka rodzajów korupcji w sektorze publicznym. Każdy z nich ma istotne znaczenie w kontekście AML. A należą do nich:

• łapówkarstwo,
• przekierowywanie środków publicznych na niewłaściwe cele,
• wykorzystywanie swoich stanowisk przez urzędników dla korzyści prywatnych,
• zdolność rządów do powstrzymania korupcji w sektorze publicznym,
• nadmierna biurokracja w sektorze publicznym,
• nepotyczne nominacje w służbie cywilnej,
• przepisy zapewniające, że urzędnicy muszą ujawniać swoje finanse i potencjalne konflikty interesów,
• ochrona prawna osób zgłaszających przypadki korupcji,
• zawłaszczenie państwa przez wąskie partykularne interesy,
• dostęp do informacji o sprawach publicznych i działaniach rządowych.

Polska na 47. miejscu w Indeksie Percepcji Korupcji za 2023 rok

Wskaźnik CPI za rok 2023 pokazuje, że większość krajów nie powstrzymuje korupcji w odpowiednim zakresie. Średnia globalna wynosi 43 punkty na 100 możliwych i pozostaje niezmienna od ponad dekady. Oznacza to, że ponad 80% światowej populacji żyje na terytoriach, w których wskaźnik CPI jest niższy od średniej światowej. W 2023 roku w porównaniu do roku poprzedniego tylko w 28 ze 180 badanych krajów poprawił się poziom korupcji, zaś pogorszył się w 34 krajach. Na pięciu najwyższych (najlepszych) miejscach w roku 2023 znajdowały się kraje o silnych rządach prawa i dobrze funkcjonujących instytucjach demokratycznych: Dania, Finlandia, Nowa Zelandia, Norwegia i Singapur.

W zestawieniu 180 krajów branych pod uwagę przy tworzeniu CPI, Polska zajmuje 47. miejsce z wynikiem 54 punktów na maksymalnie 100 możliwych do uzyskania. Jest to rezultat nieco gorszy niż w roku 2022, gdy Polska plasowała się na miejscu 45. i otrzymała 55 punktów. Warto też wspomnieć, że jeszcze w roku 2021 Polska była na miejscu 42., a 10 lat wcześniej, czyli w roku 2012, była na miejscu 41. Obecny indeks korupcji wskazał, że 28 państw poprawiło swój wynik, w tym między innymi takie państwa jak Seszele czy Ukraina. Wynik Polski na tle pozostałych krajów wskazuje, że brak działań poprawiających wskaźnik może przyczynić się do spadku na tej liście.

Unia Europejska w 2023 roku znów uzyskała dobry wynik, choć spadł on w analizowanym roku do poziomu 65 punktów. Według Transparency International wynika to z osłabienia kontroli oraz zmniejszenia integralności politycznej.

W Europie Wschodniej i Azji w 2023 roku korupcja wciąż była sporym problemem, bo średni wynik dla tego obszaru wyniósł zaledwie 35 punktów. Według analityków przygotowujących Indeks Percepcji Korupcji, jest ona w tym regionie ściśle związana z niestabilnością polityczną, osłabionymi instytucjami publicznymi, rządami podważającymi procesy demokratyczne i gwałtownymi konfliktami takimi jak agresja Rosji w Ukrainie.

Z pełną treścią raportu można zapoznać się tutaj: CPI 2023.

***

Chcesz mieć pewność, że Twoi klienci i kontrahenci nie działają w krajach wysokiego ryzyka i nie musisz wobec nich stosować wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego?

Skorzystaj z list restrykcyjnych iAML, które pozwalają szybko i sprawnie zweryfikować podmioty nie tylko na liście krajów podwyższonego ryzyka, ale także na liście PEP, listach sankcyjnych, liście ostrzeżeń KNF, liście PKD podwyższonego ryzyka oraz w rejestrze beneficjentów rzeczywistych!