Poradnik AML dla radców prawnych i adwokatów

Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu nakłada na radców prawnych i adwokatów szereg obowiązków w obszarze AML, które szczegółowo objaśniamy w niniejszym poradniku.

Radca prawny i adwokat jako instytucja obowiązana

Ustawa AML (art. 2, ust. 1, pkt 14) wskazuje, że instytucjami obowiązanymi, czyli podmiotami zobowiązanymi do stosowania przepisów tej ustawy, są:

Adwokaci, radcowie prawni, prawnicy zagraniczni, doradcy podatkowi w zakresie, w jakim świadczą na rzecz klienta pomoc prawną lub czynności doradztwa podatkowego dotyczące:

a) kupna lub sprzedaży nieruchomości, przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa,
b) zarządzania środkami pieniężnymi, instrumentami finansowymi lub innymi aktywami klienta,
c) zawierania umowy o prowadzenie rachunku bankowego, rachunku papierów wartościowych lub wykonywania czynności związanych z prowadzeniem tych rachunków,
d) wnoszenia wkładu do spółki kapitałowej lub podwyższenia kapitału zakładowego spółki kapitałowej,
e) tworzenia, prowadzenia działalności lub zarządzania spółkami kapitałowymi lub trustami:
– z wyjątkiem radców prawnych oraz prawników zagranicznych wykonujących zawód w ramach stosunku pracy lub służby w urzędach obsługujących organy administracji publicznej, innych państwowych lub samorządowych jednostkach organizacyjnych oraz w podmiotach innych niż spółki, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 75), oraz doradców podatkowych wykonujących zawód w ramach stosunku pracy w podmiotach innych niż te, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (Dz.U. z 2020 r. poz. 130).

Co ważne, gdy radcy prawni i adwokaci zrzeszają się w struktury prawne mające na celu wspólne wykonywanie działalności, wtedy każdy z nich musi osobno wykonywać obowiązki wynikające z ustawy AML.

Obowiązki AML ciążące na radcach prawnych i adwokatach

Ustawa AML nakłada na radców prawnych oraz adwokatów szereg obowiązków związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu:

• przygotowanie i regularne aktualizowanie dokumentu oceny ryzyka AML, czyli identyfikacja i ocena potencjalnego ryzyka AML w nawiązywanych stosunkach gospodarczych oraz transakcjach okazjonalnych,
• stworzenie i przestrzeganie procedury AML oraz procedury anonimowego zgłaszania naruszeń (zob. informacje poniżej),
• dokonywanie szczegółowej analizy wszystkich współpracujących podmiotów i wszystkich realizowanych transakcji, a także stosowanie dopasowanych do konkretnej sytuacji środków bezpieczeństwa finansowego (zob. informacje poniżej),
• archiwizowanie dokumentów i informacji uzyskanych w wyniku stosowania środków bezpieczeństwa finansowego oraz dowodów potwierdzających przeprowadzone transakcje i ewidencje transakcji,
• raportowanie transakcji podejrzanych oraz transakcji ponadprogowych do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej, a także współdziałanie z GIIF w celu uniemożliwienia finansowania terroryzmu i wprowadzenia do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych źródeł,
• szkolenie pracowników z zagadnień związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, a także dotyczących ochrony danych osobowych (tj. RODO w kontekście AML),
• wyznaczenie osób odpowiedzialnych za realizację obowiązków AML

Środki bezpieczeństwa finansowego stosowane przez radców prawnych i adwokatów

Zadania związane z wdrożeniem i stosowaniem środków bezpieczeństwa finansowego muszą być realizowane przez wszystkie instytucje obowiązane, w tym radców prawnych i adwokatów. Jednak zakres i intensywność tych działań mają charakter indywidualny – zależą one od zidentyfikowanego ryzyka AML, specyfiki prowadzonej działalności oraz konkretnej sytuacji.

Środki bezpieczeństwa finansowego powinny być przez radców prawnych i adwokatów wdrażane podczas:

• nawiązywania stosunków gospodarczych,
• zmiany charakteru lub okoliczności stosunków gospodarczych utrzymywanych z danym podmiotem,
• zidentyfikowania podejrzenia wystąpienia procederu prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu,
• wystąpienia wątpliwości co do prawdziwości lub kompletności danych identyfikacyjnych klienta.

Do środków bezpieczeństwa finansowego stosowanych przez radców prawnych i adwokatów należą m.in.:

• identyfikacja i weryfikacja tożsamości klienta i beneficjenta rzeczywistego, a także podejmowanie uzasadnionych czynności w celu weryfikacji tożsamości, ustalenia struktury własności i kontroli w przypadku klienta będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej,
• ocena stosunków gospodarczych klienta oraz bieżące monitorowanie stosunków gospodarczych klienta, w tym (1) analiza transakcji przeprowadzanych w ramach stosunków gospodarczych w celu zapewnienia, że transakcje te są zgodne z wiedzą instytucji obowiązanej o kliencie, rodzaju i zakresie prowadzonej przez niego działalności oraz zgodne z ryzykiem prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu związanym z tym klientem, (2) badanie źródła pochodzenia wartości majątkowych będących w dyspozycji klienta w przypadkach uzasadnionych okolicznościami, (3) zapewnienie, że posiadane dokumenty, dane lub informacje dotyczące stosunków gospodarczych są na bieżąco aktualizowane.

Procedura AML dla radców prawnych i adwokatów

Procedurę wewnętrzną AML musi posiadać każda instytucja obowiązana, a zatem również radcy prawni i adwokaci. Jest to jedno z kluczowych zadań nałożonych przez ustawę AML na podmioty zobligowane do stosowania zawartych w niej regulacji.

Dokument ten powinien być dostosowany do rodzaju instytucji obowiązanej, charakteru jej działalności, rozmiaru organizacji i obszaru geograficznego prowadzonej działalności. Procedura AML musi więc regulować zasady postępowania konkretnego radcy prawnego czy adwokata – z uwzględnieniem specyficznych uwarunkowań i ryzyk AML, jakie wiążą się z jego działalnością.

Procedura AML dla radcy prawnego lub adwokata powinna obejmować następujące informacje:

• osoba odpowiedzialna za zadania AML wraz z opisem jej obowiązków,
• wynik identyfikacji oraz oceny ryzyka AML,
• opis stosowanych środków bezpieczeństwa finansowego,
• procedura identyfikacji klientów,
• procedura analizy okoliczności nawiązywania stosunków gospodarczych i dokonywania transakcji,
• procedura monitorowania rachunków klientów,
• procedura przekazywania informacji do GIIF,
• procedura zgłaszania transakcji podejrzanych i ponadprogowych do GIIF,
• procedura wstrzymywania transakcji i dokonywania blokady rachunku klientów,
• procedura anonimowego zgłaszania rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń w zakresie AML,
• procedura szkolenia pracowników z zakresu AML,
• procedura kontroli działań podejmowanych w obszarze AML,
• zasady przechowywania i ochrony danych udostępnianych przez klientów,
• procedura identyfikacji i zgłaszania rozbieżności między danymi opublikowanymi w CRBR a ustaleniami instytucji obowiązanej, a także procedura dokumentowania utrudnień w procesie ustalenia beneficjentów rzeczywistych,
• konsekwencje karne za niestosowanie się do zadań związanych z AML i procedury AML,
• wzory dokumentów niezbędnych do realizacji obowiązków AML, w tym: oświadczenie o beneficjencie rzeczywistym, oświadczenie o statusie PEP, informacja w sprawie identyfikacji klienta, wykaz państw członkowskich Unii Europejskiej, formularz ryzyka instytucjonalnego i indywidualnego AML.

Konsekwencje dla radców prawnych i adwokatów za naruszenia ustawy AML

Radcy prawni i adwokaci podlegają karom oraz sankcjom za niewykonanie lub nieprawidłowe wykonanie obowiązków w zakresie AML. Konsekwencjami tego rodzaju naruszeń są w szczególności:

• kary administracyjne takie jak publikacja informacji o instytucji obowiązanej oraz zakresie naruszenia w BIP, cofnięcie koncesji lub zezwolenia na prowadzoną działalność, wykreślenie z rejestru działalności regulowanej, zakaz pełnienia obowiązków na stanowisku kierowniczym przez osobę odpowiedzialną za naruszenie przez okres nie dłuższy niż 1 rok,
• kary pieniężne nałożone na instytucję obowiązaną do wysokości dwukrotności kwoty korzyści osiągniętej lub straty unikniętej przez instytucję obowiązaną w wyniku naruszenia albo – gdy nie jest możliwe ustalenie kwoty tej korzyści lub straty – do wysokości równowartości kwoty 1 mln euro,
• kary pieniężne nałożone na osobę odpowiedzialną za AML do wysokości 1 mln zł w przypadku stwierdzenia naruszenia przez instytucję obowiązaną określonych obowiązków oraz naruszenia obowiązków wynikających z rozporządzenia w sprawie informacji towarzyszących transferom środków pieniężnych,
• sankcje karne wynikające z ustawy AML w postaci kary grzywny i/lub kary pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat,
• sankcje karne wynikające z kodeksu karnego w formie pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 12 lat.

***

Prowadzisz działalność jako radca prawny lub adwokat? Chcesz rzetelnie i sprawnie realizować obowiązki AML? Skorzystaj z systemu analityczno-raportującego iAML oraz list restrykcyjnych iAML, które uwzględniają specyfikę działalności prawniczej.

Zamów bezpłatną konsultację lub bezpłatną wersję próbną Skanera iAML:
dok@iaml.com.pl / +48 22 100 36 93